انجمن پزشکی کوهستان ایران: باتوم (باتون -عصای کوهنوردی-Trekking Poles) یکی از ابتداییترین و در عین حال اساسی ترین وسایل کوهپیمایی است. امروزه بسیاری از کوهنوردان از باتوم(باتون) در پیمایش های طولانی و صعود های زمستانه خود استفاده میکنند و روز به روز به تعداد استفاده کنندگان اضافه می شود. بسیار مهم است که باتوم ها بصورت یک جفت (2عدد) و صحیح بکار رود تا صدمه ای به کوهنورد وارد نشود.
بطور کلی در دو دسته از برنامهها، استفاده از باتوم سودمند و ضروری است:
در این دسته از برنامهها، عواملی همچون مسافت بلند، زمان طولانی و بار سنگین، استفاده از باتوم را ایجاب میکنند. کاربرد باتوم در این گونه کوهپیماییها (عبور از خطالراسها، صعودهای زنجیرهای و...)، میتواند بخشی از نیروی وزن کوهنورد را به دستها و بالاتنه انتقال داده و خطر آسیبهای زانو را کاهش دهد.
در این گونه صعودها کاربرد باتوم ضروری است و همراه نداشتن آن میتواند مشکلات جدی پدید آورد. بررسی عمق برف، افزایش تعادل و کاهش فشار روی زانو و جلوگیری از لیز خوردن و ... . (داشتن کلنگ یا تبر یخ در مسیرهای پرشیب و یخی الزامی است و باتوم نمی تواند جایگزین آن گردد)
توجه: در صورتی که کوله سنگین حمل میکنید، برای حفظ تعادل حتما از باتوم به صورت جفت استفاده کنید.
باتوم ها در ازای هر ساعت فعالیت کوهنوردی چندین تن وزن را از روی اندام تحتانی به دستها منتقل میکنند. و در ازای یک روز فعالیت سنگین کوهنوردی حدود ۳۰ تن وزن وفشار را از روی زانوهای شما منتقل میکند.
۱- استفاده نادرست از باتوم:
اگر فاصله بین بدن و باتوم زیاد باشد نه تنها کشیدگی در اندامها زیاد میشود بلکه هنگام چرخش درد زیادی نیز احساس خواهد شد.
۲- استفاده از باتوم ها احساس تعادل را کاهش میدهد
استفاده مداوم از باتوم توانایی هماهنگی کوهنورد را کاهش میدهد.در مورد استفاده مکرر از باتوم، کوهنورد احساس امنیت بیشتری میکند. این اثر مخرب بوده و باعث میشود در مناطقی که صعب العبور است ،خصوصا جایی که فرد نمی تواند از باتوم استفاده کندفرد دچار مشکل شود،مانند :تیغه های باریک کوه ومسیرهای پرتگاهی)(متداولترین حادثه کوهنوردی :سقوط بدلیل لغزش در هنگام فرود است.)
۳- مکانیزم های محافظتی فیزیولوژیکی را کاهش میدهد:
استفاده مداوم از باتوم تحریک کشیدگی فیزیولوژیکی را که برای تغذیه غضروف مفصلی و ورزیده کردن وحفظ حالت کشسانی مفصل لازم است کاهش میدهد.
۴- افزایش ضربان قلب :
به دلیل فعالیت ماهیچه های بزرگتر در اندام فوقانی و دستها
۵- راحت نبودن هنگام عکاسی یا فیلمبرداری در برنامه های کوهنوردی:
دلیل پزشکی نیست ولی میتواند خطراتی برای کوهنورد داشته باشد
امروزه برای کوهنوردی کاربرد ندارد.
باتوم های تلسکوپی از نظر کارایی در کوهنوردی بهتر وایمن تر می باشند . زیرا قابلیت مهم تنظیم ارتفاع باتوم وجود دارد. در پیمایش الزاما از باتونهای قابل تنظیم (تلسکوپی) استفاده می کنیم تا برای شرایط مختلف و حمل آن را تنظیم کنیم، ضرورت دارد در کوهپیمائی از یک جفت باتوم (2 عدد باتوم) استفاده شود.
باتوم عادی: این نوع باتومها بدلیل ساختشان دیرتر آسیب می بیند و البته ضربه ها متوالی از زمین به دستتان منتقل میکنند و باعث کمی خستگی می شود، اگر توانایی بدنی شما اجازه می دهد، بهتر است از این نوع باتومها استفاده کنید. مخصوصا در کوهنوردهای بسیار سنگین و آلپی (سبک بار) زیرا امکان خرابی باتوم به حداقل میرسد.
باتوم ضربه گیر(آنتی شُک): بدلیل وجود فنر به کار رفته در این باتوم ها، از نظر کاهش ضربه و فشار روی دستها و ایجاد خستگی در ضربه های متوالی به دستها کارایی بیشتری دارند.
همانطور که در شکل زیر هم نشان داده شده اجزای باتون عبارتند از :
دسته باتون: جهت استفاده باتون آن را در دست می گیرند و از جنس عایق پلاستیک و لاستیک تهیه شده است.
بند حمایت: در قسمت بالای دسته باتون تسمه ای قابل تنظیم وجود دارد، دست از داخل بند حمایت باید عبور کند و دسته را بگیرد، تا نیروی وزن را روی مچ دست تقسیم کند. نحو گرفتن دسته باتوم به شکل زیر است.
بدنه اصلی: بدنه اغلب باتونها از سه قسمت تشکیل شده است و از جنس آلیاژهای فولاد(سنگین و بسیار مقاوم) یا آلیاژ آلومینیوم(سبک و با مقاومت کم) یا تیتانیوم(سبک و بسیار مقاوم) و به تازگی الیاف کربن(بسیار سبک و بسیارمقاوم) تهیه میشود. 2 یا 3 قسمتی که به صورت کشویی و دو بدو داخل هم فرو میروند و حالت تلسکوپی را بوجود میآورند.
سیستم قفل: این قسمت از باتوم وظیفه تنظیم اندازه باتوم را دارد. با چرخانیدن به طرف چپ باز و به طرف راست بسته می شود.
گل باتون: قطعه ای پلاستیکی برای جلوگیری از فرو رفتن باتون در برف، گل یا شن است.
سخمه: نوک سخمه از یک الماسه یا تنگستن تشکیل شده است که باعث فرو رفتن در برف و یا زمین میشود و از لغزش باتوم جلوگیری میکند.
محافظ سخمه: زمانیکه از باتون استفاده نمیکنید آنرا جمع کنید و محافظ سخمه را نصب کنید تا به کسی یا جایی آسیب نرساند.
ارتفاع باتوم بر اساس "قد فرد" و "شیب مسیر" باید تنظیم شود، وقتی شما باتوم را بدست گرفتهاید و سخمه آن روی زمین است، زاویه باز و و ساعد دست شما (آرنج) 90 درجه باشد. با این حساب با توجه به شیب مسیر، روشن است که هنگام صعود اندازه باتون کمتر از اندازه آن در هنگام فرود بیشتر است.
در شروع حرکت وقتی میخواهیم از باتون استفاده کنید، نگاهی به شیب کلی مسیر بکنید و ارتفاع باتون را بر اساس آن تنظیم کنید. در مسیرهای برفی، شنی یا گلی، ارتفاع باتون از محل گلباتون تا دسته محاسبه میشود. زیرا ضخمه در برف فرو میرود و از ارتفاع باتون کاسته میشود.
دراستفاه از باتوم دقت شود تا حد امکان نزدیک به خط عمود بدن باشد . هنگام راه رفتن بدون حمل بار وکوله پشتی تفاوتی نمیکند که از یک یا دو باتوم استفاده شود. اما در حمل بارهای سنگین برای حفظ تعادل حتما باید از دو باتوم استفاده شود.
ارتفاع هر دو باتون باید یکی باشد مگر در شرایط خاص. (مثلا هنگامی که مسیری را به صورت تراورس پیمایش میکنید باتونی که سمت پای کوه است کوتاهتر از باتونی است که سمت پای دره است.)
در تنظیم ارتفاع باتون، ابتدا، قسمت سوم بدنه (قسمت نازکتر) را تا انتهای، حد مجاز بیرون بیاورید و برای تنظیم نهایی ارتفاع باتون از قسمت دوم کمک بگیرید. فایده این امر این است که در دفعات بعد برای تغییر ارتفاع باتون، میتوان فقط قسمت دوم را تغییر داد و این قضیه کار را راحتتر میکند. البته این اقدام برای باتونهای مرغوب که از آلیاژهای قوی و سبک استفاده کردهاند توصیه میشود. جنس بدنه باتون ها از 4 نوع آلومینیوم، فولاد، تیتانیوم و کربن ساخته می شود که به ترتیب به سمت سبکی و مقاومت بیشتر پیش می روند.
از باتون به دو طریق استفاده می کنند:
کوهنورد باید فاصله بین باتوم و بدن خود تا حد امکان کم کند و قدم برداشتن هنگام فرود باید کوتاه، کشش دار، و تا حد امکان آرام باشد(نه آنقدر آرام که موجب خستگی عضلات چهارسر ران وعضلات جلو ران گردد) تا جایی که میتواند جلوی کشیدگی اندامها را بگیرد.
چند نکته در استفاده از باتوم: